Wat is narcolepsie in het kort?
- Narcolepsie is een slaap-waakstoornis waarbij men last heeft van onbedwingbare slaap, plotseling in slaap vallen of plotselinge spierverslapping
- Emoties kunnen spierverslapping of in slaap vallen uitlokken
- Narcolepsie wordt veroorzaakt door een tekort aan hypocretine: een hersenstof die betrokken is bij slaap- en eetgedrag
- Overgewicht komt vaak voor vanwege dit tekort aan hypocretine
- Het is nog niet duidelijk hoe deze verstoring precies werkt of veroorzaakt wordt
Wat is narcolepsie?
Iemand met narcolepsie heeft meerdere keren per dag last van onbedwingbare slaap. Hij valt in slaap of doet dutjes overdag, ook al heeft diegene ’s nachts prima geslapen. Deze klachten zijn meestal alle dagen aanwezig, in ieder geval minstens drie dagen per week. Om de diagnose te stellen moeten deze verschijnselen minstens drie maanden duren.
De slaperigheid kan zo ernstig zijn dat iemand dingen ‘op de automatische piloot’ doet. Hij gaat in een ‘slaaptoestand’ door met zijn activiteiten, zonder dat hij zich ervan bewust is. Achteraf kan hij zich dit meestal ook niet meer herinneren.
Ook zijn er soms korte spierverslappingen die worden uitgelokt door emoties, meestal lachen of grapjes te maken. Dit kan seconden tot minuten duren. Het kan gaan om de spieren van de nek, de kaak, de armen, de benen of het hele lichaam. Soms valt het hoofd voorover, valt de mond open of valt iemand op de grond. Als dit uren of dagen duurt en niet uitgelokt wordt door emoties, is dit waarschijnlijk geen teken van narcolepsie.
En er zijn ook vaak afwijkingen in de slaap aantoonbaar. Zo komen mensen vaak korter in de REM-slaap (droomslaap) dan normaal. Er is vaak sprake van ‘hypnagoge hallucinaties’. Dit zijn kortdurende extreem levendige droombeelden die soms nauwelijks van de werkelijkheid zijn te onderscheiden. De persoon hoort en voelt van alles. Dit zijn vaak beangstigende beelden. Ze duren meestal slechts enkele minuten, zelden langer dan tien minuten. Ze treden op tijdens het inslapen of kort na het wakker worden. maar ook overdag. Soms is ook sprake van slaapverlammingen. Dit wil zeggen dat de persoon wakker is, maar niet in staat is om te bewegen of te praten.
Narcolepsie wordt veroorzaakt door een tekort aan hypocretine: een hersenstof die betrokken is bij slaap- en eetgedrag. Vaak komt hierdoor overgewicht voor, doordat ook het eetgedrag verstoord is. Een tekort aan hypocretine kan leiden tot een minder verzadigd gevoel en meer snoepen. Narcolepsie kan ook samen korte spierverlammingen die worden uitgelokt door bepaalde emoties (kataplexie).
Wat zijn symptomen van narcolepsie?
Er is sprake van narcolepsie als de volgende symptomen minstens drie dagen per week, gedurende minstens drie maanden, aanwezig zijn:
- Herhaaldelijke perioden van onbedwingbare slaap, in slaap vallen of dutjes doen op één en dezelfde dag
- Kataplexie: korte spierverslappingen die worden uitgelokt door emoties
- Binnen zes maanden na het verschijnen van de eerste symptomen: spontane grimassen of het plotseling openvallen van de kaak en het uitsteken van de tong
- Tekort aan hypocretine: een peptidehormoon dat betrokken is bij slaap- en eetgedrag
- Afwijkingen in de REM-slaap
- De stoornis is niet het gevolg van een lichamelijke ziekte of het gebruik van middelen, zoals drugs of geneesmiddelen.
Hoe vaak komt narcolepsie voor?
Narcolepsie komt voor bij 0,02 tot 0,04% van de mensen in de algemene bevolking. Het komt ook voor bij kinderen.
Hoe wordt narcolepsie behandeld?
Bij narcolepsie worden veelal medicijnen voorgeschreven die de slaapaanvallen bedwingen. Daarnaast is kan een psychologische behandeling raadzaam. Door middel van psycho-educatie kan een leefstijladvies gegeven worden, want goede slaapgewoonten en voldoende beweging zijn erg belangrijk. Daarnaast kan ook gekeken worden hoe de werksituatie aangepast kan worden, zodat de persoon toch kan blijven werken. Cognitieve gedragstherapie kan helpen als er sprake is van angst of depressieve klachten. Bij zeer ernstige klachten kan een slaapkliniek onderzoek doen voor een betere behandeling.
Let op: behandeling van narcolepsie is niet mogelijk bij Psycholoog.nl. We adviseren je om hiervoor contact op te nemen met jouw huisarts.
Hoe zit het precies met stoornissen beschreven in de DSM-5?
Wanneer jij verzekerde zorg krijgt (zorg die valt onder de basisverzekering) is een van de voorwaarden dat er een stoornis wordt vastgesteld. Alleen dan kan de zorg vergoed worden vanuit de basisverzekering. Alle psychiatrische stoornissen zijn verzameld in de DSM-5. De DSM-5 is het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.
Een belangrijke kanttekening om bij de DSM-5 te maken is dat de stoornissen die hierin vermeld staan geen diagnoses zijn. De stoornis wordt beschreven aan de hand van een lijstje met symptomen. Voldoe je hieraan, dan 'heb' je deze stoornis. De stoornis of het label zegt alleen niets over hoe het komt dat je deze klachten ervaart. Het geeft geen verklaring.
Voldoe jij aan de kenmerken van een stoornis? Dan is die stoornis dus niet de reden dat je klachten hebt, maar slechts een beschrijving van jouw klachten. Wat dan het doel is van het gebruik van de DSM? Het helpt om klachten in duidelijk afgebakende categorieën te kunnen plaatsen. Zo weten we met elkaar iets beter waar we over spreken en hoe we klachten willen behandelen.
Wil jij meer lezen over de DSM-5 en hoe Psycholoog.nl hiermee omgaat? Klik dan hier.
