Wat is borderline in het kort?
- De borderline persoonlijkheidsstoornis wordt gekenmerkt door intense en instabiele relaties en impulsiviteit. De stemming, emoties en het zelfbeeld zijn labiel
- Anderen worden wisselend geïdealiseerd of gekleineerd
- Ze zijn erg bang voor (dreigende) verlating, en reageren hier extreem op
- Jaloezie, automutilatie (zelfbeschadiging) en suicidaal gedrag komen vaak voor
- Het gedrag begint in de jongvolwassenheid en is aanwezig in veel situaties
- Ongeveer 1 tot 2 op de 100 mensen heeft borderline
Wat is borderline en een borderline persoonlijkheidsstoornis?
De borderline persoonlijkheidsstoornis, kortweg ‘borderline’, wordt gekenmerkt door intense en instabiele relaties. De stemming, de emoties en het zelfbeeld zijn labiel. Wisselende, meestal negatieve, stemmingen duren doorgaans enkele uren, of een paar dagen. Vaak is sprake van een gevoel van leegte en pijn van binnen, of van depressies. Mensen met borderline zijn erg impulsief en soms agressief. Dit patroon begint tijdens de jongvolwassenheid en doet zich voor in uiteenlopende situaties.
Mensen met borderline doen er alles aan om verlating of afwijzing door anderen te voorkomen. Ze kunnen moeilijk alleen zijn. Ook zijn ze erg gevoelig voor veranderingen in de omgeving. Dit kan leiden tot intense verlatingsangst en ongepaste woede. Als een belangrijke ander een paar minuten te laat komt, kan dit al voldoende zijn om te reageren met paniek of razernij. Mensen met borderline denken vaak dat ze in de steek zullen worden gelaten, omdat ze ‘slecht’ zijn. Ze kunnen erg jaloers zijn, vaak uit extreme onzekerheid vanwege hun labiele zelfbeeld.
Vaak worden anderen in eerste instantie geïdealiseerd en opgehemeld. Als zij echter niet aan hun hooggespannen verwachtingen voldoen, kan dit ineens omslaan. Dan worden dezelfde personen volledig afgekeurd. Waar ze bang voor zijn creëren ze hiermee (ongewild) zelf, verlaten worden door die ander. Dit verergert de pijn en woede die ze al voelden. Het is soms lastig dat patroon te doorbreken.
Er kan sprake zijn van een identiteitsstoornis die tot uiting komt in een instabiel zelfbeeld of zelfgevoel. Plannen, standpunten en alles wat iemand in zijn leven wil bereiken, kan plotseling en dramatisch veranderen. Wat regelmatig voorkomt is het voortijdig beëindigen van een opleiding, het herhaaldelijk verliezen van een baan en (echt)scheidingen.
Ook is vaak sprake van impulsief gedrag dat schadelijk is voor de persoon zelf. Te denken valt aan eetbuien, gokken, roekeloos rijden of onveilige seks. Automutilatie (zelfbeschadiging), zelfmoordpogingen of dreigen met zelfmoord komen ook vaak voor.
Mensen met borderline willen zelf ook niet dat ze dit gedrag vertonen, maar het lukt hen niet dit onder controle te krijgen. Waar ze het meest bang voor zijn gebeurt: het kost hen vaak vriendschappen en relaties.
Wat is automutilatie?
Automutilatie is het beschadigen van het eigen lichaam, bijvoorbeeld door in de armen te snijden of brandwonden aan te brengen. Automutilatie kan opluchting geven. Het kan een manier zijn om toch nog iets te kunnen voelen of om zichzelf te bestraffen. Ook kan automutilatie een manier zijn om de pijn die mensen met borderline diep van binnen voelen, te verplaatsen naar een concrete andere plek, zoals een arm of een been. Op deze manier wordt de pijn heel even niet van binnen gevoeld.
Wat zijn kenmerken van borderline?
Borderline wordt gekenmerkt door een diepgaand patroon van instabiele interpersoonlijke relaties, gevoelens en het zelfbeeld. Ook is er sprake van duidelijke impulsiviteit. Dit patroon begint op jongvolwassen leeftijd en komt tot uiting in uiteenlopende situaties, zoals blijkt uit vijf (of meer) van de volgende kenmerken:
- Verwoede pogingen om feitelijke of vermeende verlating te voorkomen
- Een patroon van instabiele en intense interpersoonlijke relaties gekenmerkt door afwisselingen tussen extreem idealiseren en kleineren
- Een identiteitsstoornis: duidelijk en aanhoudend instabiel zelfbeeld of zelfgevoel
- Impulsiviteit op minstens twee gebieden die de persoon zelf kunnen schaden
- Herhaaldelijk terugkerende suïcidale gedragingen, gebaren of dreigingen of zelfbeschadiging
- Een labiele stemming
- Chronisch gevoel van leegte
- Inadequate, intense woede of moeite hebben om boosheid te beheersen
- Voorbijgaande, aan stress gebonden paranoïde ideeën of ernstige dissociatieve verschijnselen (het gevoel dat de persoon zelf en/of de omgeving onwerkelijk is)
Hoe vaak komt borderline voor?
Borderline komt bij 1 tot 2% van de mensen in de algemene bevolking voor, dit is ongeveer 1 of 2 op de 100 mensen.
Borderline komt vaak tussen 18 en 25 jaar tot uiting, al vertoont iemand meestal wel eerder al symptomen. Borderline kenmerken lijken af te nemen met het ouder worden, met name agressie en impulsiviteit.
Hoe wordt borderline behandeld?
Bij borderline is het zeer raadzaam psychologische hulp te zoeken. Een persoonlijkheidsstoornis is vaak blijvend en langdurig van aard, maar de symptomen en uiting ervan worden vaak minder naarmate men ouder wordt. Psychologische behandeling kan hier een grote bijdrage aan leveren. Er wordt geleerd ermee om te gaan.
Soms worden medicijnen voorgeschreven voor de behandeling van angst, depressieve klachten en zelfbeschadiging. Met cognitieve gedragstherapie en schematherapie worden positieve resultaten behaald. Door middel van systeemtherapie of psycho-educatie kunnen partners en familieleden ook betrokken worden bij de behandeling, om zo meer begrip te krijgen en de nodige ondersteuning.
Ook zijn er verschillende vormen van psychotherapie die speciaal ontwikkeld zijn voor de borderline stoornis:
- Dialectische gedragstherapie (DGT)
- Overdrachtsgerichte therapie (Transference Focused Psychotherapy – TFP)
- Mentaliseren bevorderende therapie (Mentalization Based Treatment – MBT)
Hoe zit het precies met stoornissen beschreven in de DSM-5?
Wanneer jij verzekerde zorg krijgt (zorg die valt onder de basisverzekering) is een van de voorwaarden dat er een stoornis wordt vastgesteld. Alleen dan kan de zorg vergoed worden vanuit de basisverzekering. Alle psychiatrische stoornissen zijn verzameld in de DSM-5. De DSM-5 is het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.
Een belangrijke kanttekening om bij de DSM-5 te maken is dat de stoornissen die hierin vermeld staan geen diagnoses zijn. De stoornis wordt beschreven aan de hand van een lijstje met symptomen. Voldoe je hieraan, dan 'heb' je deze stoornis. De stoornis of het label zegt alleen niets over hoe het komt dat je deze klachten ervaart. Het geeft geen verklaring.
Voldoe jij aan de kenmerken van een stoornis? Dan is die stoornis dus niet de reden dat je klachten hebt, maar slechts een beschrijving van jouw klachten. Wat dan het doel is van het gebruik van de DSM? Het helpt om klachten in duidelijk afgebakende categorieën te kunnen plaatsen. Zo weten we met elkaar iets beter waar we over spreken en hoe we klachten willen behandelen.
Wil jij meer lezen over de DSM-5 en hoe Psycholoog.nl hiermee omgaat? Klik dan hier.
