Een negatief zelfbeeld in het kort
- Je bent niet tevreden met één of meerdere aspecten van jezelf.
- Een negatief zelfbeeld heeft verschillende oorzaken.
- Een negatief zelfbeeld kun je doormiddel van therapie verbeteren.
Wat is een negatief zelfbeeld?
Wanneer je een negatief of laag zelfbeeld hebt, dan ben je niet tevreden met één of meerdere aspecten van jezelf. Dit gaat verder dan kleine onzekerheden, zoals iedereen die weleens heeft.
Helaas zijn er veel mensen die zeggen te lijden onder een negatief zelfbeeld. Een negatief zelfbeeld gaat samen met een verzameling aan hardnekkige overtuigingen over jezelf. De gedachte dat je minder leuk, interessant, knap, getalenteerd of capabel zou zijn dan een ander, kan je verdrietig en angstig maken. Het kan er bijvoorbeeld toe leiden dat je contacten vermijdt, uit angst om afgewezen te worden. Ook kan het gevolgen hebben voor je carrière, wanneer je op een lager niveau presteert dan je eigenlijk zou kunnen. Vaak heb je ook veel moeite met het ontvangen van kritiek.
Niet iedereen gaat op dezelfde manier met een negatief zelfbeeld om.
- De een geeft zich over aan de overtuiging minder waard te zijn. De minderwaardigheid staat altijd op de voorgrond en is steeds heel goed voelbaar. Je gedraagt je op een manier die overeenkomt met je gevoel, bijvoorbeeld door steeds hardop te benoemen hoezeer je tekortschiet.
- Een ander zal juist vermijdend met het minderwaardige gevoel omgaan, bijvoorbeeld door zich af te sluiten van het gevoel, of door activiteiten of situaties te vermijden die dit gevoel extra oproepen.
- Weer een ander gaat overcompenseren. Bij overcompensatie gedraag je je alsof dat minderwaardige gevoel niet echt is. Je doet je dan bijvoorbeeld heel zelfverzekerd voor, wat kan doorschieten in arrogantie en het bekritiseren van anderen. Het afschermen van onzekerheid of kwetsbaarheid en het ontkennen van tekortkomingen wordt ook wel narcistische afweer genoemd.
Wat zijn oorzaken van een negatief zelfbeeld?
De vorming van het zelfbeeld gebeurt grotendeels in de jeugd. Wanneer je tijdens het opgroeien onvoldoende het gevoel hebt gekregen dat je goed bent zoals je bent, leidt dit vaak tot een negatief zelfbeeld. Ouders zijn niet altijd in staat om hun kind voldoende liefde, aandacht en bevestiging te geven. Ze zijn bijvoorbeeld veeleisend of kijken weinig naar het kind om. Ook kunnen traumatische ervaringen zoals pesten of mishandeling een groot effect hebben op het zelfbeeld. Het kind trekt hier conclusies uit over zijn of haar eigenwaarde, die vaak blijven bestaan in de volwassenheid. Een negatief zelfbeeld is niet erfelijk; mensen worden hier dus nooit mee geboren.
Er kunnen meerdere bronnen zijn die het negatieve zelfbeeld voeden. Bij de één komt het weg bij ontevredenheid over het uiterlijk, bij de ander gaat het meer over de persoonlijkheid of intelligentie. Een negatief zelfbeeld heeft meestal betrekking op een combinatie van onderwerpen. Wat de bron ook is, het leidt eigenlijk altijd tot een gevoel van minderwaardigheid ten opzichte van anderen.
Hoe kun je je zelfbeeld verbeteren?
Een negatief zelfbeeld kan je functioneren belemmeren. Wanneer je merkt dat je je altijd aan anderen aanpast, je continu situaties uit de weg gaat, jezelf steeds afkraakt of juist anderen regelmatig de grond in stampt, kan het goed zijn om eens met een psycholoog of coach in gesprek te gaan.
Met jouw hulpverlener kun je gaan onderzoeken waar die onzekerheid eigenlijk vandaan komt. Je kunt jouw negatieve overtuigingen kritisch onder de loep nemen en in je dagelijks leven gaan testen of die overtuigingen eigenlijk wel kloppen.
Behandelmethodes die zoal worden gebruikt bij een negatief zelfbeeld zijn: Competitive Memory Training (COMET), cognitieve gedragstherapie, Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR), schematherapie en Acceptance and Commitment Therapy (ACT).
Andere klachten bij een negatief zelfbeeld
Er bestaat in de DSM-5 geen specifieke categorie voor een negatief zelfbeeld. Wel kunnen aan een negatief zelfbeeld verschillende psychische stoornissen ter grondslag liggen. Zo worden somberheid, angst en depressie genoemd als mogelijke psychische problemen die de problemen kunnen veroorzaken.
