Wat is een acute stressstoornis in het kort?
- Bij een acute stressstoornis ervaart iemand herhaaldelijk angst en herbelevingen, kort na een traumatische gebeurtenis
- Een trauma kan ontstaan door het ervaren van geweld, oorlog of een ongeluk, hier getuige van zijn geweest, of door het vernemen dat een naaste dit is overkomen
- Er is sprake van stressgerelateerde klachten als herbelevingen, angst, somberheid, prikkelbaarheid en slaapproblemen
- Deze klachten houden langer dan drie dagen aan, maar verdwijnen binnen een maand
- Wanneer deze klachten langer dan een maand aanhouden, kan de acute stressstoornis overgaan in een posttraumatische-stressstoornis (PTSS)
- Vroegtijdige herkenning en behandeling zijn daarom belangrijk
Wat is een acute stressstoornis?
Na het meemaken van een traumatische gebeurtenis kun je ernstige stressklachten en herbelevingen ervaren. Het gaat bij een trauma om blootstelling aan een feitelijke of dreigende dood, seksueel geweld, een ernstige verwonding, of getuige zijn van een ernstige gebeurtenis die een ander overkwam.
Emotionele en heftige reacties meteen na een trauma worden als normaal beschouwd. Bij een acute stressstoornis ervaart iemand echter langer dan drie dagen herhaaldelijk angst en herbelevingen. De belangrijkste klachten zijn angst, somberheid, minder interesse in activiteiten, prikkelbaarheid of woede-uitbarstingen, herbelevingen, verhoogde waakzaamheid, schrikreacties, slaapproblemen en concentratieproblemen. Bij een acute stressstoornis verdwijnen deze klachten binnen een maand. Als de klachten langer aanhouden dan een maand, wordt de diagnose posttraumatische-stressstoornis gesteld, oftewel PTSS.
In ernstige gevallen kan sprake zijn van dissociatie. Dissociatieve verschijnselen zijn depersonalisatie (vervreemding van zichzelf) of derealisatie (vervreemd zijn van de omgeving). Voorbeelden hiervan zijn gevoelens van vervreemding van het eigen lichaam, alsof iemand zichzelf van buitenaf waarneemt, alsof de omgeving niet echt is, als in een droom, veraf of vervormd.
Wat zijn kenmerken van een acute stressstoornis?
De omstandigheden waarbij een acute stressstoornis optreedt en de symptomen zijn grotendeels hetzelfde als bij PTSS. Het belangrijkste verschil is dat de klachten bij de acute stressstoornis niet langer dan een maand aanhouden, en bij PTSS wel. Om te spreken van een acute stressstoornis moet er aan meerdere criteria worden voldaan:
A) Blootstelling aan een feitelijke of dreigende dood, ernstige verwonding of seksueel geweld op één (of meer) van de volgende manieren:
- Zelf ondergaan van een traumatische gebeurtenis
- Getuige zijn van een traumatische gebeurtenis die anderen overkwam
- Vernemen dat een naaste een traumatische gebeurtenis is overkomen
- Ondergaan van herhaaldelijke of extreme blootstelling aan afschuwwekkende details van traumatische gebeurtenissen, zoals bij hulpverleners.
B) Daarnaast is er sprake van de aanwezigheid van symptomen uit elk van de volgende vijf categorieën: intrusies, negatieve stemming, dissociatie, vermijding en arousal:
Intrusies:
- Herhaaldelijke pijnlijke herinneringen en herbelevingen aan het trauma
- Terugkerende onprettige dromen die samenhangen met het trauma
- Dissociatieve reacties zoals flashbacks
- IIntense lijdensdruk als reactie op prikkels die op het trauma lijken
Negatieve stemming:
- Aanhoudend negatieve stemming en onvermogen om geluk te ervaren
Dissociatie:
- Andere beleving van de realiteit dan voorheen
- Geheugenverlies met betrekking tot (een deel) van het trauma (dissociatieve amnesie)
Vermijding:
- Vermijding van gedachten en gevoelens die te maken hebben met het trauma
- Vermijding van mensen en plekken die te maken hebben met het trauma
Arousal:
- Slaapproblemen
- Concentratieproblemen
- Hypervigilantie (hyperevoelig en alert)
- Overdreven schrikreacties
- Prikkelbaar
C) Deze klachten houden minstens drie dagen aan, maar niet langer dan een maand.
D) De symptomen geven lijdensdruk of beperkingen in het dagelijks functioneren.
E) De symptomen worden niet veroorzaakt door een alcohol of drugs, of andere aandoening.
Hoe vaak komt een acute stressstoornis voor?
Ongeveer 80% van de mensen maakt ooit in hun leven een traumatische gebeurtenis mee. Vijftien tot 20% procent daarvan ontwikkelt een acute stressstoornis. Dit aantal is sterk afhankelijk van het soort gebeurtenis. Bij zeer ernstige gebeurtenissen, zoals verkrachting of een terroristische aanslag, kan dit aantal oplopen tot 75%.
Hoe wordt een acute stressstoornis behandeld?
Bij een acute stressstoornis is het belangrijk om te voorkomen dat PTSS ontstaat. Ondersteunende gesprekken met een psycholoog kunnen helpen om de traumatische gebeurtenis beter te verwerken.
Bij een ernstige vorm van een acute stressstoornis zijn EMDR en cognitieve gedragstherapie bewezen effectief. Bij EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) worden emoties die te maken hebben met het trauma als het ware ‘uitgedoofd’ door snelle oog-bewegingen. EMDR is speciaal ontwikkeld voor de behandeling van trauma’s.
Heeft u een trauma meegemaakt en wilt u dit verwerken? Vind hier een psycholoog bij u in de buurt, zonder wachttijd.
Hoe zit het precies met stoornissen beschreven in de DSM-5?
Wanneer jij verzekerde zorg krijgt (zorg die valt onder de basisverzekering) is een van de voorwaarden dat er een stoornis wordt vastgesteld. Alleen dan kan de zorg vergoed worden vanuit de basisverzekering. Alle psychiatrische stoornissen zijn verzameld in de DSM-5. De DSM-5 is het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.
Een belangrijke kanttekening om bij de DSM-5 te maken is dat de stoornissen die hierin vermeld staan geen diagnoses zijn. De stoornis wordt beschreven aan de hand van een lijstje met symptomen. Voldoe je hieraan, dan 'heb' je deze stoornis. De stoornis of het label zegt alleen niets over hoe het komt dat je deze klachten ervaart. Het geeft geen verklaring.
Voldoe jij aan de kenmerken van een stoornis? Dan is die stoornis dus niet de reden dat je klachten hebt, maar slechts een beschrijving van jouw klachten. Wat dan het doel is van het gebruik van de DSM? Het helpt om klachten in duidelijk afgebakende categorieën te kunnen plaatsen. Zo weten we met elkaar iets beter waar we over spreken en hoe we klachten willen behandelen.
Wil jij meer lezen over de DSM-5 en hoe Psycholoog.nl hiermee omgaat? Klik dan hier.
