Stress

Stress in het kort

• Stress is een evolutionaire lichamelijke reactie op geestelijke inspanning, druk, of het meemaken van een traumatische gebeurtenis
• Stress brengt ons lichaam in een staat van paraatheid, zodat je kunt 'vechten of vluchten'
• Langdurige of chronische stress heeft echter een negatieve invloed en geeft o.a. concentratieproblemen, prikkelbaarheid, slaapproblemen en lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, maagpijn en spierpijn,
• Stress kan een symptoom zijn van meerdere psychische klachten. 

Wat is stress?

Stress is een evolutionaire lichamelijke reactie op ‘dreigend gevaar’, zodat je lichaam klaar is om te ‘vechten of vluchten’. Door de aanmaak van adrenaline gaat je hart sneller pompen, je spieren spannen zich aan, en je focus wordt beter. Een lichte mate van stress gedurende een korte periode kan daarom nuttig zijn. Bijvoorbeeld als je ergens voor moet presteren, zoals voor een rijexamen of een presentatie voor een grote groep. Na zo’n korte stressvolle gebeurtenis moet je lichaam weer herstellen en is rust belangrijk.

Naast adrenaline wordt daarom een ander stresshormoon aangemaakt: cortisol. Cortisol zorgt ervoor dat er in je lichaam weer voldoende energie terugkomt, zodat je ook op de volgende vecht of vlucht situatie kan reageren. De afgifte van het stresshormoon cortisol gaat dan ook trager en volgt een biologisch dagritme, waarbij s’ ochtends het meeste wordt geproduceerd. Je wordt wakker, krijgt honger, en je kunt aan de dag beginnen.

Te veel en langdurige stress zorgt voor uitputting van je lichaam. Het is gerelateerd aan oververmoeidheid, een verzwakt immuunsysteem, depressie, gewichtstoename, slaapproblemen, concentratieproblemen, verminderde libido en te hoge bloeddruk. Je raakt overspannen: je bent minder veerkrachtig en voelt je uitgeput door te lang aanhoudende druk. Het kan je blokkeren en het gaat je dagelijks leven in de weg staan.

De grootste bron van stress is vaak werk. Als je langer dan zes maanden last van hebt overspannenheid wegens werk en je doet er niets aan, kun je een burn-out of depressie krijgen. Het herstel hiervan kan lang duren. Het is dus belangrijk te herkennen wanneer je last hebt van stress en overspannenheid, zodat je dit kunt voorkomen en verminderen. Wil je weten of de stress bij jou teveel is? Doe hier de burn-out test of depressie test.

Wat zijn oorzaken van stress?

Stress kan verschillende oorzaken hebben. In de DSM-5 worden een aantal psychische problemen benoemd, die een reactie zijn op een stressvolle gebeurtenis (stressor). Een stressvolle gebeurtenis kan bijvoorbeeld zijn: meemaken van een trauma, een echtscheiding of financiële problemen.

De meest voorkomende oorzaak van stress is wegens werk. Bij werk gerelateerde stress ervaar je teveel druk van je werk. Mogelijk is hierdoor ook de balans tussen werk en privé verminderd. Zowel je werk als thuis vragen teveel energie van je, waardoor je energie op raakt. Je kunt op beide gebieden niet voldoen aan (je eigen) verwachtingen, raakt hierdoor ontevreden en mogelijk ook overspannen. Wanneer dit te lang aanhoudt kan dit leiden tot een burn-out.

Stress kan echter ook een andere oorzaak hebben, bijvoorbeeld wegens een lichamelijke reactie op angst, paniek, of als gevolg van een trauma. Er kan na een trauma sprake zijn van een acute stressstoornis of een posttraumatische-stressstoornis (PTSS). Bij PTSS zijn stress gerelateerde symptomen (zoals herbelevingen en angst) minstens 1 maand aanwezig.

Wat te doen: hoe wordt stress en overspannenheid behandeld?

Om stress te verminderen, is het belangrijk te onderzoeken waar je stress vandaan komt. Stress wegens angst, paniek of een trauma vergt een hele andere behandeling dan stress wegens werk. Hier kan bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie of EMDR effectief zijn. Bij deze therapieën wordt onder andere ingegaan op hoe je beter met stress om kunt gaan, door een andere copingstrategie te gebruiken. Copingstrategieën zijn manieren om met problemen om te gaan. 

Is de balans tussen stress en positieve energie ver te zoeken wegens werk? Dan is het goed om te kijken of je werk nog bij je past, of hoe je de werkdruk kunt verlagen. Je kunt de bedrijfspsycholoog om hulp vragen als je vermoedt dat je klachten hebt door werkstress. Zo ja, dan kijken jullie kijken samen waar de stress ontstaat en wat jullie hieraan kunnen doen, en hoe je dit in de toekomst kunt voorkomen.

De bedrijfspsycholoog helpt je inzicht te krijgen in jouw persoonlijke eigenschappen en hoe deze jouw stressniveau beïnvloeden. Je kunt bijvoorbeeld leren je grenzen aan te geven zodat je kunt voorkomen dat de werkdruk te hoog wordt (copingmechanisme).

Wat zijn DSM-stoornissen?

Er bestaat in de DSM-5 geen specifieke categorie voor stress. Wel kunnen aan stress vele verschillende psychische stoornissen ten grondslag liggen. Zo wordt burn-out genoemd als mogelijke oorzaak van stress. 

Let op: de DSM-5 is geen diagnostisch middel. Het vertelt niets over het waarom van de klachten; het is enkel een systeem om klachten te categoriseren. Wil je meer weten over de DSM-5? Kijk dan hier.