Wat is een paranoïde persoonlijkheid in het kort?
Een paranoïde persoonlijkheidsstoornis wordt vaak gekenmerkt door:
- Een innerlijke overtuiging dat mensen niet te vertrouwen zijn;
- Het continue op je hoede zijn en het hebben van veel angst;
- Veel als bedreigend of beledigend interpreteren.
Paranoïde mensen zijn vaak erg kritisch en wantrouwend. Ook kunnen ze erg ‘uit hun slof schieten'.
Geschat wordt dat 2,3% tot 4,4% van de bevolking een paranoïde persoonlijkheidsstoornis heeft.
Wat is een paranoïde persoonlijkheidsstoornis?
Een paranoïde persoonlijkheid wordt gekenmerkt door moeilijkheden met open stellen naar anderen en ontspannen. Dit heeft te maken met dat er een constante onrust is dat anderen kwaadaardige bedoelingen hebben. Zelfs bij mensen die ze langer kennen is er de overtuiging dat deze mensen ze zullen beledigen of bedriegen. Ze zijn vaak kritisch naar anderen en kunnen moeilijk anderen vergeven. Doordat het omgaan met andere mensen veel energie en moeite kost zijn ze vaak graag op zichzelf. Dit zorgt vaak voor een kleine vrienden-/kenniskring met oppervlakkige relaties.
Wat zijn kenmerken van een paranoïde persoonlijkheidsstoornis?
Bij een paranoïde persoonlijkheidsstoornis is er sprake van een hardnekkig wantrouwen en achterdocht naar anderen. Andermans motieven worden als kwaadaardig geïnterpreteerd. Dit begint op jongvolwassen leeftijd en is aanwezig in uiteenlopende situaties, zoals blijkt uit vier (of meer) van de volgende kenmerken:
- Zonder goede reden anderen verdenken van uitbuiting, schaden of bedreiging;
- Geobsedeerd zijn met onrechtvaardige twijfels over loyaliteit en betrouwbaarheid van vrienden en/of kennissen;
- Terughoudend zijn in het in vertrouwen nemen van anderen vanwege de angst dat de informatie kwaadwillig tegen zichzelf wordt gebruikt;
- Vernederende of bedreigende betekenissen halen uit goedbedoelde opmerkingen of gebeurtenissen;
- Hardnekkig wrok blijven koesteren;
- Zich snel aangevallen voelen en boos reageren of in de tegenaanval gaan;
- Ongerechtvaardigd snel twijfelen aan de trouwheid van zijn of haar partner.
Wat zijn oorzaken van een paranoïde persoonlijkheidsstoornis?
Er is geen eenduidige verklaring voor het ontstaan van een paranoïde persoonlijkheid. Het is een complexe stoornis die (waarschijnlijk) een complexe ontwikkeling kent via genen, opvoeding en omgeving. Het hebben van een ouder met een paranoïde persoonlijkheid maakt de kans bijvoorbeeld groter dat het kind deze houding overneemt. Kinderen spiegelen namelijk veel van hun ouders. Daarnaast kunnen vroegtijdige traumatische gebeurtenissen ook bijdragen aan de ontwikkeling van paranoïde eigenschappen of een paranoïde persoonlijkheid. Denk aan slachtoffer zijn geweest van emotionele- of fysieke verwaarlozing/mishandeling of slachtoffer zijn geweest van pesten. Hieruit kan de overtuiging ontstaan dat mensen niet te vertrouwen zijn of dat mensen uiteindelijk toch verkeerde bedoelingen hebben.
Het is aannemelijk dat deze omgevingsfactoren versterkt kunnen worden door een bepaalde genetische aanleg, zoals bij meer mentale problemen het geval is.
Hoe vaak komt een paranoïde persoonlijkheidsstoornis voor?
De schatting is dat tussen 2,3% tot 4.4% van de bevolking kampt met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis.
Hoe wordt een paranoïde persoonlijkheidsstoornis behandeld?
Een behandeling voor een paranoïde persoonlijkheid is vaak gericht op de aspecten die contact met anderen vermoeilijken. Denk aan een focus op wantrouwen, afstandelijkheid en angst. Dit kan door middel van cognitieve gedragstherapie waarbij overtuigingen en gedachtepatronen worden onderzocht en verbogen naar meer realistische en functionelere overtuigingen en gedachtepatronen.
Daarnaast wordt psychodynamische therapie toegepast als behandeling voor een paranoïde persoonlijkheid. Hierdoor leert iemand inzicht te krijgen in onbewuste gedachten en emoties die invloed hebben op het huidige gedrag. Door deze te verwerken en te begrijpen zal het iemand meer controle geven waardoor ook de relaties met anderen mogelijk zullen verbeteren.
Hoe zit het precies met stoornissen beschreven in de DSM-5?
Wanneer jij verzekerde zorg krijgt (zorg die valt onder de basisverzekering) is een van de voorwaarden dat er een stoornis wordt vastgesteld. Alleen dan kan de zorg vergoed worden vanuit de basisverzekering. Alle psychiatrische stoornissen zijn verzameld in de DSM-5. De DSM-5 is het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.
Een belangrijke kanttekening om bij de DSM-5 te maken is dat de stoornissen die hierin vermeld staan geen diagnoses zijn. De stoornis wordt beschreven aan de hand van een lijstje met symptomen. Voldoe je hieraan, dan 'heb' je deze stoornis. De stoornis of het label zegt alleen niets over hoe het komt dat je deze klachten ervaart. Het geeft geen verklaring.
Voldoe jij aan de kenmerken van een stoornis? Dan is die stoornis dus niet de reden dat je klachten hebt, maar slechts een beschrijving van jouw klachten. Wat dan het doel is van het gebruik van de DSM? Het helpt om klachten in duidelijk afgebakende categorieën te kunnen plaatsen. Zo weten we met elkaar iets beter waar we over spreken en hoe we klachten willen behandelen.
Wil jij meer lezen over de DSM-5 en hoe Psycholoog.nl hiermee omgaat? Klik dan hier.
