Wat is smetvrees in het kort?
- Smetvrees is een obsessieve-compulsieve stoornis waarbij er dwangmatige reinigingsrituelen worden uitgevoerd uit angst voor besmetting met viezigheid en bacteriën
- De reinigingsrituelen bestaan bijvoorbeeld uit het dwangmatig schoonmaken van het huis of de handen wassen
- Het niet uitvoeren van deze reinigingsrituelen leidt tot angst en lijdensdruk
- Smetvrees is een van de meest voorkomende vormen van de obsessief-compulsieve stoornis
- Angst en vermijding spelen een grote rol. Ondanks dat het ook wel 'besmettingsfobie' wordt genoemd is het officieel geen angststoornis of fobie
Wat is smetvrees?
Bij smetvrees bestaan er dwanggedachten (obsessies) en dwanghandelingen (compulsies) die te maken hebben met besmetting. Je denkt er bijvoorbeeld constant aan hoe vies je handen zijn, of je moet heel erg vaak aan de kattenbak denken. De obsessies kunnen in allerlei vormen voorkomen. Door deze obsessies ontwikkelt iemand compulsies: dwangmatige handelingen (reinigingsrituelen) uit angst voor besmetting met viezigheid en bacteriën. De reinigingsrituelen bestaan bijvoorbeeld uit het dwangmatig schoonmaken van het huis of de handen wassen. Het niet uitvoeren van deze reinigingsrituelen leidt tot angst en lijdensdruk. Smetvrees beheerst hierdoor het hele leven.
Vaak gaan de obsessies en compulsies samen. Zonder dat je het wilt moet je bijvoorbeeld constant aan een vies plekje achter de kraan op het aanrecht denken. Daarna haal je steeds weer dwangmatig een doekje over het aanrecht.
Voordat je de diagnose ‘smetvrees’ krijgt is er echt wel wat aan de hand. Je handen wassen nadat je rauw vlees hebt gesneden is een normale reactie. Je voorkomt dan besmetting door een salmonellabacterie.
Pas als je onrealistisch lang of vaak je handen onder de kraan hebt is er meer aan de hand. Dan kan het verstandig om contact op te nemen met een psycholoog. Ook als het niet lukt om je gedachten over besmetting te stoppen kan het verstandig zijn om hulp te zoeken.
Smetvrees heeft veel weg van een fobie en hypochondrie. Bij alle drie de aandoeningen spelen angst en vermijding een rol. Hypochondrie is een ‘aan somatisch-symptoomstoornis verwante stoornis’. Bij hypochondrie gaat het niet zozeer om besmetting met bacteriën en viezigheid, maar heerst een obsessie voor gezondheid en de angst om ziek te zijn, terwijl er geen of weinig lichamelijke klachten zijn. Een fobie is een angststoornis waarbij er een overmatige angst heerst voor een bepaald object of bepaalde situatie. Ondanks dat smetvrees ook wel ‘besmettingsfobie’ wordt genoemd is het officieel geen fobie. Het wordt gerekend tot de obsessieve-compulsieve stoornissen vanwege de obsessies (dwanggedachten) en compulsies (dwanghandelingen) die op de voorgrond staan.
Wat zijn symptomen van smetvrees?
Als je je herkent in één van de twee onderstaande beschrijvingen (of allebei) is de kans groot dat je smetvrees hebt:
- Aanhoudende gedachten over besmetting
- Poging de gedachten te onderdrukken of neutraliseren
- Dwanghandelingen in reactie op gedachten (reinigingsrituelen uit angst voor besmetting)
- De reinigingsrituelen zijn erg tijdrovend of beperken het functioneren
Let op, in de volgende situaties is er misschien niet zoveel aan de hand:
- Als je handelingen realistisch zijn: een paar keer per dag de WC schoonmaken is overdreven.
- Als je weinig tot geen last ondervindt van je dwangmatige handelingen
- Als je smetvrees het gevolg is van medicijnen, drugs of een andere ziekte wordt het geen smetvrees genoemd. Neem contact op met je huisarts of een psycholoog om de situatie te bespreken.
Wat zijn oorzaken smetvrees?
Er is weinig bekend over de oorzaken van smetvrees. Wel is de kans dat je smetvrees krijgt wat groter als één van je ouders het heeft. Als één van beiden het al op jonge leeftijd had, is de kans nog wat groter.
Hoe vaak komt smetvrees voor?
In Nederland heeft bijna 1% van de bevolking ergens gedurende zijn of haar leven last van een obsessief compulsieve stoornis (OCS). Een deel hiervan bestaat uit mensen die smetvrees hebben. Smetvrees is een van de meest voorkomende vormen van OCS. Bij de meeste mensen begint het op relatief jonge leeftijd (onder de 35 jaar).
Hoe wordt smetvrees behandeld?
Bij een dwangstoornis (zoals smetvrees) wordt vaak cognitieve gedragstherapie toegepast. Bij deze therapievorm bespreek je samen met een psycholoog de denkwijzen en gedragingen die horen bij jouw klachten. Je krijgt hulp om je denkwijzen en gedragingen te veranderen.
In sommige gevallen is medicatie noodzakelijk. Veelgebruikte medicijnen bij OCS (en dus ook smetvrees) zijn antidepressiva of antipsychotica. Deze kunnen de dwanggedachten en dwanghandelingen onderdrukken.
Heb je last van obsessies of compulsies? Vind hier een psycholoog die bij je past.
Hoe zit het precies met stoornissen beschreven in de DSM-5?
Wanneer jij verzekerde zorg krijgt (zorg die valt onder de basisverzekering) is een van de voorwaarden dat er een stoornis wordt vastgesteld. Alleen dan kan de zorg vergoed worden vanuit de basisverzekering. Alle psychiatrische stoornissen zijn verzameld in de DSM-5. De DSM-5 is het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.
Een belangrijke kanttekening om bij de DSM-5 te maken is dat de stoornissen die hierin vermeld staan geen diagnoses zijn. De stoornis wordt beschreven aan de hand van een lijstje met symptomen. Voldoe je hieraan, dan 'heb' je deze stoornis. De stoornis of het label zegt alleen niets over hoe het komt dat je deze klachten ervaart. Het geeft geen verklaring.
Voldoe jij aan de kenmerken van een stoornis? Dan is die stoornis dus niet de reden dat je klachten hebt, maar slechts een beschrijving van jouw klachten. Wat dan het doel is van het gebruik van de DSM? Het helpt om klachten in duidelijk afgebakende categorieën te kunnen plaatsen. Zo weten we met elkaar iets beter waar we over spreken en hoe we klachten willen behandelen.
Wil jij meer lezen over de DSM-5 en hoe Psycholoog.nl hiermee omgaat? Klik dan hier.
