Wat is anorexia in het kort?
- Anorexia nervosa is een eetstoornis waarbij er extreem weinig gegeten wordt, uit angst om gewicht aan te komen.
- Ondanks sterke vermagering, hebben mensen met anorexia nervosa een verstoord lichaamsbeeld. Ze zien niet dat ze zo mager zijn, en vinden zichzelf te dik.
- Door sterke vermagering worden emoties minder sterk gevoeld. De angst negatieve emoties te voelen bij toenemend gewicht kan de vermagering in stand houden.
- Anorexia nervosa leidt tot ernstige lichamelijke of psychosociale problemen, en kan levensbedreigend zijn.
- Mensen met anorexia nervosa lijden erg onder de eetstoornis, en geven aan dat de stoornis hen in hun greep heeft.
- In Nederland gaat het jaarlijks om ongeveer 5500 jonge vrouwen.
Wat is anorexia?
Anorexia nervosa – kortweg anorexia – is een psychische aandoening waarbij er extreem weinig gegeten wordt uit angst om dikker te worden. Deze eetstoornis leidt tot een extreem laag lichaamsgewicht, en kan ernstige lichamelijke en psychosociale gevolgen hebben.
De drie hoofdkenmerken van anorexia nervosa zijn:
- Weinig eten: de energie-inname wordt zoveel mogelijk beperkt
- Intense angst om aan te komen / extreem bewegen
- Verstoord beeld van het eigen lichaam
Mensen met anorexia weigeren te eten, eten heel weinig of eten heel selectief. Bij kinderen is het gewicht lager dan op hun leeftijd wordt verwacht. In de meest ernstige gevallen is de BMI lager dan 15. Bij iemand van 1m65 is dat een gewicht van 40 kg of lager. De intense angst om aan te komen of dikker te worden, maakt dat er alles aan gedaan wordt om gewichtstoename te voorkomen. Ook overmatig sporten hoort hierbij.
Anorexia nervosa kent twee typen:
- Het restrictieve type: eet zo min mogelijk
- Het eetbuien-/ purgerende type: heeft ook eetbuien, waarna er opzettelijk gebraakt wordt of laxeermiddelen worden gebruikt tegen gewichtstoename. Zo’n ‘eetbui’ kan in werkelijkheid nog steeds heel weinig zijn. Iemand die extreem weinig eet en alle koolhydraten vermijdt, kan het eten van twee scheppen aardappelpuree al als een eetbui zien.
Ondanks dat iemand met anorexia erg mager is, denkt diegene toch dat ze ‘dik’ zijn. Dit komt door een verstoord lichaamsbeeld. Soms vinden ze zichzelf wel mager, maar dan zijn er nog altijd lichaamsdelen, zoals buik of billen, die volgens hen te dik zijn. Hun figuur en lichaamsgewicht hebben veel invloed op het beeld dat ze van zichzelf hebben. Zij zien vaak niet in hoe ernstig hun toestand daadwerkelijk is.
Mensen met anorexia zijn vaak perfectionistisch en dwangmatig. Ze zijn vaak ook angstiger en houden graag de controle om die angst te beheersen. Ze halen goede cijfers, hebben vrienden, zijn goed in sport. Wanneer het gevoel overheerst dat ze geen controle hebben over dingen, kan die controle zich gaan richten op hun eetgedrag. Ze zijn ‘goed in’ het beperken van eten. Uiteindelijk heeft de eetstoornis hen zodanig in hun macht, dat het heel moeilijk is om te herstellen van anorexia nervosa. Ze lijden er zelf erg onder, maar het lukt ze niet zich over te geven. Ook speelt angst voor emoties mee. Wanneer je een zodanig laag gewicht hebt, voel je emoties minder. Bij toename van het gewicht neemt het gevoel ook weer toe. Depressieve en angstklachten die onderdrukt werden, kunnen dan weer terugkomen. Dit kan soms de anorexia in stand houden.
Ernstige lichamelijke gevolgen
De lichamelijke gevolgen van anorexia kunnen zeer ernstig zijn. De slechte voedingstoestand kan alle organen aantasten. Er treedt een verstoring op in de eloktrolyten- en vochthuishouding. Elektrolyten zijn mineralen die de juiste balans in vloeistoffen in het lichaam behouden, en betrokken zijn bij de spierfuncties. Die mineralen zijn kalium, natrium, magnesium, calcium en chloride. Je wordt slapper, droogt uit, en kunt hartklachten krijgen. Ook worden meisjes niet meer ongesteld, wat kan leiden tot onvruchtbaarheid. Er groeien donsharen op het lichaam om warmte vast te houden.
De meeste lichamelijke gevolgen herstellen wanneer het eetpatroon weer normaal wordt. Sommige aandoeningen zijn echter onomkeerbaar, zoals botontkalking (osteoporose).
De psychologische en sociale gevolgen zijn heel wisselend. Sommige mensen behouden hun sociaal leven en hun baan. Anderen leven in een sociaal isolement en kunnen hun studie- of beroepsmogelijkheden niet waarmaken. De stoornis kan leiden tot blijvende arbeidsongeschiktheid. Vaak zijn er problemen in de relatie met de partner of in het gezin.
Ongeveer 5% van de mensen overlijdt uiteindelijk aan de gevolgen van de ziekte door een slechte lichamelijke conditie of door zelfmoord.
Wat zijn symptomen van anorexia?
Anorexia nervosa gekenmerkt door de volgende symptomen:
- Weinig eten: de energie-inname wordt zoveel mogelijk beperkt;
- Een te laag lichaamsgewicht;
- Intense angst om aan te komen;
- Aanhoudend gedrag om gewichtstoename te verhinderen / extreem bewegen;
- Verstoord beeld van het eigen lichaam;
- Niet inzien hoe ernstig het lage lichaamsgewicht is.
Hoe vaak komt anorexia voor?
Anorexia nervosa komt voor bij ongeveer 0,4% van alle jonge vrouwen. In Nederland gaat het om ongeveer 5500 jonge vrouwen. Ieder jaar komen er ongeveer 1300 mensen met anorexia bij. Het overgrote merendeel van de mensen met anorexia zijn vrouwen in de leeftijd van 15 tot 25 jaar. De stoornis komt 10 keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, 10% is dus man.
Uit internationaal onderzoek blijkt dat anorexia al voorkomt bij kinderen tussen 8 en 12 jaar. In Nederland zijn daar nog maar weinig gegevens over. Een enkele keer begint de ziekte na het veertigste levensjaar.
Hoe wordt anorexia behandeld?
Anorexia nervosa is een ernstige eetstoornis, die soms moeilijk te behandelen is. Hoe eerder het (h)erkend en behandeld wordt, hoe groter de kans op herstel. Voor de omgeving is het echter soms moeilijk te herkennen omdat de persoon er alles aan doet het te verbergen. Iemand zegt al gegeten te hebben, en het dunne lichaam wordt bijvoorbeeld verhuld met dikke lagen kleding.
Gemiddeld duurt het 5 jaar voordat mensen beginnen te herstellen. Ongeveer 45% van de patiënten herstelt volledig. Bij 30% is sprake van een gedeeltelijke verbetering en 25% herstelt niet. Behandelingen met medicijnen, zoals antidepressiva en antipsychotica, zijn weinig succesvol gebleken. Wel kunnen medicijnen gebruikt worden om de lichamelijke gevolgen te behandelen. In alle gevallen is een psychologische behandeling nodig. Het begin van anorexia hangt vaak samen met een ingrijpende levensgebeurtenis. In dit geval kan EMDR, een speciale vorm van behandeling voor psychotrauma’s, aangewezen zijn.
Let op: behandeling van deze specifieke problematiek is niet mogelijk bij Psycholoog.nl. We adviseren je om hiervoor contact op te nemen met jouw huisarts.
Hoe zit het precies met stoornissen beschreven in de DSM-5?
Wanneer jij verzekerde zorg krijgt (zorg die valt onder de basisverzekering) is een van de voorwaarden dat er een stoornis wordt vastgesteld. Alleen dan kan de zorg vergoed worden vanuit de basisverzekering. Alle psychiatrische stoornissen zijn verzameld in de DSM-5. De DSM-5 is het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.
Een belangrijke kanttekening om bij de DSM-5 te maken is dat de stoornissen die hierin vermeld staan geen diagnoses zijn. De stoornis wordt beschreven aan de hand van een lijstje met symptomen. Voldoe je hieraan, dan 'heb' je deze stoornis. De stoornis of het label zegt alleen niets over hoe het komt dat je deze klachten ervaart. Het geeft geen verklaring.
Voldoe jij aan de kenmerken van een stoornis? Dan is die stoornis dus niet de reden dat je klachten hebt, maar slechts een beschrijving van jouw klachten. Wat dan het doel is van het gebruik van de DSM? Het helpt om klachten in duidelijk afgebakende categorieën te kunnen plaatsen. Zo weten we met elkaar iets beter waar we over spreken en hoe we klachten willen behandelen.
Wil jij meer lezen over de DSM-5 en hoe Psycholoog.nl hiermee omgaat? Klik dan hier.
