Wat is een aanpassingsstoornis in het kort?
- Een aanpassingsstoornis is een hevige reactie op een stressvolle gebeurtenis, waarbij de symptomen niet in verhouding staan met de stressor
- Stressvolle gebeurtenissen zijn bijvoorbeeld verhuizen, werkloos raken, of scheiden
- De mate van ervaren stress is groter dan dat er verwacht mag worden bij de gebeurtenis
- Na de stressvolle gebeurtenis kunnen symptomen als vervlakking, somberheid, emotionele labiliteit, boosheid of dissociatie optreden
- De aanpassingsstoornis valt onder de psychotrauma- of stressorgerelateerde stoornissen, en is nauw verwant aan PTSS en de acute stressstoornis
- Er bestaan echter meerdere verschillen: de ernst van de stressor, de timing van de symptomen, en het symptoomprofiel
- Normale rouw hoort bij de verwerking van een overlijden, dit is geen aanpassingsstoornis
Wat is een aanpassingsstoornis?
Een aanpassingsstoornis is een reactie op een stressvolle situatie of gebeurtenis, die eigenlijk heviger is dan je mag verwachten. Het kan gaan om een eenmalige gebeurtenis, zoals verhuizen of ontslagen. Maar de stressvolle situatie kan ook langere tijd duren, zoals bij relatieproblemen. Vaak gaat het om veranderingen in negatieve zin, maar ook positieve veranderingen kunnen stressvol zijn. Denk bijvoorbeeld aan een huwelijk of een nieuwe baan.
Een aanpassingsstoornis is een psychotrauma- en stress gerelateerde stoornis die verwant is aan PTSS (posttraumatische stressstoornis) en de acute stressstoornis. Ook hierbij treden er symptomen op na een stressvolle gebeurtenis. Er zijn echter wel verschillen. De stressor is bij de aanpassingsstoornis vaak niet zo ernstig als bij PTSS of de acute stressstoornis. Ook het symptoomprofiel verschilt: bij de aanpassingsstoornis staan de symptomen niet in verhouding tot de stressor (wat er gebeurd is).
Een aanpassingsstoornis kan gepaard gaan met een angstige of sombere stemming of met gedragsproblemen. Om te spreken van een stoornis moeten de emotionele en gedragsproblemen binnen drie maanden na de stressvolle ervaring beginnen. Als de stressvolle situatie of de gevolgen daarvan zijn verdwenen, blijven de klachten niet langer dan zes maanden aanwezig. Maar als de stressvolle situatie langer aanhoudt, zoals bij een chronische ziekte, kan de aanpassingsstoornis ook chronisch worden.
De symptomen die optreden leiden tot beperkingen in het functioneren. Slechter presteren op het werk of op school komt veel voor. Het kan ook invloed hebben op sociale relaties. Lichamelijke klachten en ziektes kunnen de aanleiding zijn, maar door de aanpassingsstoornis kunnen ze op hun beurt verergeren. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat patiënten minder gemotiveerd zijn om mee te werken aan de behandeling. Aanpassingsstoornissen worden ook in verband gebracht met zelfmoord(pogingen) en het gebruik van alcohol en drugs.
Er kan ook sprake zijn van een aanpassingsstoornis na het overlijden van een naaste, maar dan moet de reactie heviger zijn of langer duren dan wat verwacht mag worden in een dergelijke situatie. Het gaat dan niet meer om normale rouwverschijnselen. In dit geval wordt ook wel gesproken van complexe rouw.
Als bestaande psychische problemen verergeren na een stressvolle gebeurtenis wordt dit geen aanpassingsstoornis genoemd. Iemand die altijd al heel erg angstig was en na een ingrijpende gebeurtenis paniekaanvallen krijgt, heeft nog steeds een angststoornis.
Heb je last van stress en wil je snel van je klachten af? Vind hier een psycholoog bij jou in de buurt, zonder wachttijd. Wil je eerst meer informatie? Lees dan verder.
Hoe vaak komt een aanpassingsstoornis voor?
Een aanpassingsstoornis komt vaak voor, maar hoe vaak is niet precies bekend. In veel gevallen zijn de klachten van voorbijgaande aard. Veel mensen zoeken geen hulp, maar toch is dit na de depressies en angsten de meest gestelde diagnose in door psychologen.
Wat zijn symptomen van een aanpassingsstoornis?
De DSM-5 omschrijft de aanpassingsstoornis als volgt:
- De ontwikkeling van emotionele en gedragssymptomen als reactie op een aanwijsbare stressvolle situatie of gebeurtenis, die binnen drie maanden na de stressvolle ervaring beginnen.
- Iemand lijdt meer dan wat verwacht kan worden in een dergelijke situatie of er zijn duidelijke beperkingen in het dagelijks leven.
- Er is geen sprake van een andere psychische stoornis of een verergering daarvan.
- De symptomen zijn geen uiting van normale rouw.
- Als de stress veroorzakende factor of de gevolgen daarvan zijn verdwenen, blijven de symptomen niet langer dan nog eens zes maanden aanwezig.
Hoe wordt een aanpassingsstoornis behandeld?
Een aanpassingsstoornis is goed te behandelen. De behandeling is afhankelijk van de aard van de problematiek. Te denken valt aan:
- rouwtherapie
- relatie- of gezinstherapie
- ontspanningsoefeningen
- leefstijladvies (voeding, beweging, slaap)
- sociale vaardigheidstraining
- cognitieve gedragstherapie
Hoe zit het precies met stoornissen beschreven in de DSM-5?
Wanneer jij verzekerde zorg krijgt (zorg die valt onder de basisverzekering) is een van de voorwaarden dat er een stoornis wordt vastgesteld. Alleen dan kan de zorg vergoed worden vanuit de basisverzekering. Alle psychiatrische stoornissen zijn verzameld in de DSM-5. De DSM-5 is het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.
Een belangrijke kanttekening om bij de DSM-5 te maken is dat de stoornissen die hierin vermeld staan geen diagnoses zijn. De stoornis wordt beschreven aan de hand van een lijstje met symptomen. Voldoe je hieraan, dan 'heb' je deze stoornis. De stoornis of het label zegt alleen niets over hoe het komt dat je deze klachten ervaart. Het geeft geen verklaring.
Voldoe jij aan de kenmerken van een stoornis? Dan is die stoornis dus niet de reden dat je klachten hebt, maar slechts een beschrijving van jouw klachten. Wat dan het doel is van het gebruik van de DSM? Het helpt om klachten in duidelijk afgebakende categorieën te kunnen plaatsen. Zo weten we met elkaar iets beter waar we over spreken en hoe we klachten willen behandelen.
Wil jij meer lezen over de DSM-5 en hoe Psycholoog.nl hiermee omgaat? Klik dan hier.
