Iedereen heeft zich wel eens schuldig of beschaamd ergens over gevoeld. Schuld voor iets waarvan je had gewild dat je het anders aangepakt had, of schaamte voor dat je je op een bepaalde manier hebt gedragen. Dit zijn volstrekt normale emoties om te ervaren. Echter kunnen deze zelfverwijtende emoties wel een negatieve impact gaan hebben op hoe je in je vel zit. Wanneer negatieve gedachten de overhand gaan nemen kunnen ze zorgen voor mentale klachten.
Schuldgevoelens
Wat verstaan we precies onder schuld? Schuld is een gevoel dat je kan ervaren wanneer je emoties van spijt hebt. Schuldgevoelens kunnen ontstaan in sociale interacties maar ook binnenin jezelf. Schuld komt meestal voort uit het schenden van de verwachtingen van wederzijdse belangen. Het hebben van een schuldgevoel gaat samen met de mate van empathie die je bezit. Om je ergens schuldig over te voelen heb je allereerst inlevingsvermogen nodig. Doordat je je in leeft in hoe een ander zich voelt, kan een schuldgevoel erg knagend en vervelend zijn
Schaamtegevoelens
Schaamte definiëren we als een erg negatieve emotie die ontstaat door afwijking van de eigen normen of andermans normen. Gevoelens van schaamte worden veroorzaakt door sociale gebeurtenissen en door negatieve overtuigingen over jezelf. Het kan zijn dat een situatie ervoor gezorgd heeft dat een daling heeft plaatsgevonden van hoe je jezelf ziet. Een afwijzing binnen een groep kan voor schaamtegevoelens zorgen, omdat je dan het gevoel hebt niet aan een bepaalde norm te voldoen. Ook kan het zo zijn dat iemand anders schaamte aanpraat bij jou.
Schuld en schaamte over de jaren
De hoeveelheid schuld en schaamte die je ervaart gedurende je leven, schommelt enorm. Je kan je vast wel voorstellen dat een puber zich veel sneller over een situatie zal schamen dan een volwassene. Schaamte neemt dan ook met de jaren steeds meer af. Het dieptepunt van schaamtegevoelens ligt rond de leeftijd van 50 jaar, vervolgens nemen de schaamtegevoelens weer toe naarmate iemand ouder wordt. Voor schuld is dit andersom het geval; gevoelens van schuld nemen toe met de jaren. Hoe ouder iemand wordt, des te meer schuld ervaart iemand. Dit heeft te maken met de toenemende gevoelens van verantwoordelijkheid.
‘Erbij horen’
Het is erg menseigen om het gevoel te willen hebben dat je aan een bepaalde ‘norm’ voldoet of dat je binnen een bepaalde groep valt. Wanneer je gevoelens als schuld en schaamte ervaart, kan het ervoor zorgen dat je buiten een groep valt (of in ieder geval zelf het gevoel krijgt dat dit zo is). Emoties als schuld en schaamte hebben namelijk een belangrijke functie in de sociale omgang. Ze zorgen voor het onderhouden en ontwikkelen van relaties. Wanneer deze zelfverwijtende emoties de overhand nemen kan je in negatieve gedachtenspiraal terecht komen. Dit kan dan vervolgens mentale problematiek met zich meebrengen. Deze mentale problemen ontstaan wanneer schuld en schaamte op een extreem negatieve manier worden ervaren, en het niet lukt om te relativeren. De volgende klachten kunnen optreden naar aanleiding van deze zelfverwijtende emoties:
Het kan ook zo zijn dat de schaamte en/of schuldgevoelens die je ervaart juist een gevolg zijn van mentale problemen.
Behandeling
Wanneer gevoelens van schuld of schaamte je belemmeren, is het verstandig om hierover in gesprek te gaan. Cognitieve gedragstherapie leert om fouten in de eigen manier van denken in te gaan zien, waardoor gevoelens als schuld en schaamte gerelativeerd kunnen worden. Daarnaast kan EMDR of Imaginaire exposure helpen om op een andere manier naar een situatie te gaan kijken die voor schaamte en/of schuld heeft gezorgd.
Een psycholoog kan je helpen te achterhalen waar deze gevoelens vandaan komen en je handvaten geven om met de gevoelens om te gaan. Psycholoog.nl helpt je hier graag bij. Hiervoor kan je vrijblijvend contact met ons opnemen. Dit doe je door een gratis adviesgesprek in te plannen of direct contact op te nemen met ons aanmeld- en adviesteam.
Meer blogs lezen? Ga terug naar het overzicht.
Bronnen:
Orth, U., Robins, R. W., & Soto, C. J. (2010). Tracking the trajectory of shame, guilt, and pride across the life span. Journal of Personality and Social Psychology, 99(6), 1061–1071
Patrizia Velotti, Carlo Garofalo, Federica Bottazzi & Vincenzo Caretti (2017) Faces of Shame: Implications for Self-Esteem, Emotion Regulation, Aggression, and Well-Being, The Journal of Psychology, 151:2, 171-184, DOI
Bastin, C., Harrison, B. J., Davey, C. G., Moll, J., & Whittle, S. (2016). Feelings of shame, embarrassment and guilt and their neural correlates: A systematic review. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 71, 455–471.
