Als je als kind opgroeit in een onveilige situatie, kun je bepaalde manieren ontwikkelen om hiermee om te gaan. Als kind helpt jou dit om deze situatie door te komen, maar als volwassene zijn deze strategieën niet altijd meer helpend. We spreken dan van ongezonde coping mechanismes. In deze blog gaan we verder in op welke soort overlevingsstrategieën er zijn en hoe jij kunt herkennen of jij hier nu als volwassene last van hebt.
Waar komen overlevingsstrategieën vandaan?
In de psychologie spreken we ook wel van Adverse Childhood Experiences (ADE’s), of wel negatieve ervaringen die je als kind hebt meegemaakt. Hierbij maken we onderscheid tussen verschillende soorten.
Je kunt duidelijk iets hebben meegemaakt dat een directe negatieve invloed had, en dus “te veel” hebben meegemaakt. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan fysieke of seksuele mishandeling of het meemaken van een traumatische gebeurtenis (zoals het overlijden van een familielid of een ernstig ongeluk meemaken). Vaak spreken we dan van een trauma. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht hoeft een trauma niet voor iedereen even heftig te zijn. Ook gepest of buitengesloten worden op school vroeger kan gerekend worden als een trauma. De ernst van een gebeurtenis bepaalt niet of iets wel of niet een trauma is, maar de invloed die het op jou heeft en blijft hebben. Meer lezen over trauma? Kijk dan hier.
Daarnaast kan het ook zijn dat je iets gemist hebt in je kindertijd en je dus van iets “te weinig” hebt ervaren. Ook dan spreken we van een trauma. Vaak worden dit soort trauma’s niet duidelijk tot in de late adolescentie of eerdere volwassenheid. Een voorbeeld hiervan is emotionele verwaarlozing. Bij emotionele verwaarlozing heb je te weinig steun en liefde ervaren van je ouders. Dit hoeft niet altijd even duidelijk te zijn. Bij vroeggeboren kinderen die in een couveuse liggen voor de eerste weken van hun leven komt de hechting met hun moeder vaak lastig op gang. Ook kinderen van een moeder met postnatale depressies kunnen ervaren dat de hechting met hun moeder vaak lastig loopt. Dit kan in de latere kindertijd leiden tot een onveilige hechtingsstijl, zoals vermijdend, angstig of ambivalent. Meer over hechtingsstijlen lees je hier.
Emotionele verwaarlozing is niet altijd even duidelijk en kan in verschillende gradaties voorkomen. Misschien heb je als kind heel duidelijk het idee gehad dat je ‘ongewenst’ of ‘lastig’ was en kreeg je dit geregeld te horen. Toch kun je ook liefde en steun van je ouders hebben gemist, terwijl je eigenlijk het idee hebt dat je een hele gelukkige jeugd hebt gehad. Misschien had je als kind iets meer liefde nodig dan je kreeg of reageerden je ouders niet op de manier waarop je had gewild wanneer je je emoties uitte als kind of tiener. Vaak is dit niet iets dat ouders expres doen, maar toch kan het gevolgen hebben later. Een kind of tiener kan vaak hun emoties nog niet benoemen en reguleren. Dit kan dat botsen, zeker als er onveilige hechting is.
Welke overlevingsstrategieën zijn er?
Over het algemeen kunnen we overlevingsstrategieën indelen in drie onderdelen: fight, flight en freeze. Bij fight kun je denken aan tegendraads en opstandig zijn wanneer je ouders of andere autoriteitsfiguren je zeggen wat je moet doen. Als volwassene kun je hier nog steeds last van hebben op bijvoorbeeld je werk of tijdens conflicten met vrienden. Flight staat voor het ontvluchten van emoties of situaties. Als je als kind hebt geleerd dat je je vooral koest moest houden, zul je jezelf zoveel mogelijk wegcijferen en je emoties niet snel delen. Als volwassene kun je emotioneel terughoudend zijn in relaties en het moeilijk vinden om je open te stellen naar anderen. Daarnaast kun je een bepaalde leegte proberen te vullen door bijvoorbeeld drugs, alcohol, overmatig winkelen of andere manieren om je gevoelens niet te hoeven voelen. Freeze slaat op het letterlijk bevriezen in bepaalde situaties. Dit kan bijvoorbeeld door jezelf totaal te isoleren van alles en iedereen of zelfs zo erg vastzitten dat je tot niks meer kan komen. Ook suïcidale gedachten kunnen hieruit voortkomen.
Hoe herken je je overlevingsstrategieën?
Overlevingsstrategieën zijn soms lastig te herkennen. In de schematherapie proberen we deze te herkennen aan bepaalde schema’s die je hebt ontwikkeld. Je kunt dan in een bepaalde ‘modus’ schieten wanneer je een trigger ervaart die je doet denken aan vroeger. In de volgende blog gaan we verder in op welke kind-modi er zijn en hoe je deze kunt herkennen. Deze kun je hier vinden.
Alvast meer lezen over schematherapie? Klik dan hier.
Heb je vragen over of schematherapie de juiste optie is voor jou en wil je hier graag advies bij? Psycholoog.nl kan je hierbij helpen. Neem contact met ons op of plan een gratis adviesgespek in. Wij denken graag met je mee.
